Rekenmethoden verschillende opties

Inleiding

Rekenen is best ingewikkeld. Vooral omdat iedereen het op zijn eigen manier doet. De kunst is om je eigen manier te ontwikkelen. Natuurlijk is het daarnaast belangrijk om de belangrijkste tussenstappen van je berekening op te schrijven, zodat iemand anders het na kan rekenen als hij wil proberen te volgen hoe je hebt gerekend.

Als je in de apotheek een berekening van een ander wil controleren, bereken dan eerst zelf op je eigen manier wat de dosering is en kijk pas daarna of je beiden op hetzelfde uitkomt. Zo voorkom je dat je bij fouten in dezelfde valkuil trapt. Controleer de dosering ook altijd zelf in het kinderformularium of het informatorium medicamentorum, ga nooit uit van de dosering die een ander heeft overgenomen.

Hieronder worden een aantal methoden om te rekenen uitgelegd. Hopelijk zit er iets bij wat je je eigen kan maken. Voel je vrij om nog een andere methode te gebruiken. Zoveel mensen zoveel wensen.

Rekentip: Als er iets in mg per kg of iets dergelijks genoteerd staat en je moet naar alleen mg: Wat achter de “per” staat is hetzelfde als delen door. Om het gedeelte achter de “per” te neutraliseren/weg te toveren moet je het vermenigvuldigen met het getal wat behoort bij de eenheid achter de “per”. Dus om van mg per kg naar mg te gaan, moet je het vermenigvuldigen met het aantal kg.

Methode 1: Terugrekenen naar dagdosering

Doseringen op recepten staan vaak beschreven in een aantal tabletten, milliliters of milligrammen per keer. Doseringsadviezen worden niet altijd op dezelfde manier genoteerd. Soms staat daar een dagdosering vermeldt, met daarbij bijvoorbeeld “in 3 doses”.

Terugrekenen naar dagdosering is een methode om wat op het recept staat te vertalen naar wat in de doseeradviezen staat. Vaak moet je daardoor zowel aan de kant van het recept wat rekenen als aan de kant van de doseeradviezen. Een voordeel is een makkelijkere vergelijking met de maximale dagdosering.

Voorbeeld: Kind 20 kg krijgt amoxicillinedrank voorgeschreven.

R/ Amoxicillinedrank 250mg/5ml
3dd 7ml
da 147ml

Kinderformularium:

Bacteriele infecties
Oraal: 1 maand tot 18 jaar: 50 mg/kg/dag in 3 doses. Max: 1,5 g/dag.Range: 40-60 mg/kg/dag

Reken eerst de dagdosering uit van wat jij denkt dat het kind zou moeten krijgen.
Range is 40-60 mg/kg/dag, dus je berekent eerst de ondergrens, dan de bovengrens.

40mg/kg/dag x 20kg = 800mg/dag
60mg/kg/dag x 20kg = 1200mg/dag
Dagdosering moet dus 800-1200mg/dag zijn.

Bereken dan de dagdosering die de arts bedoeld had op het recept.

7 ml 3x per dag = 21 ml/dag
21ml/dag x 250mg / 5ml (of 250mg/5ml eerst terugrekenen naar 50mg/ml) = 1050mg/dag

Max is 1,5g/dag dus 1500mg, daar zit je niet boven.
Je zit netjes binnen de range van 800-1200mg/dag –> dosering is akkoord

Methode 2: Terugrekenen naar keerdosering per kg

Terugrekenen naar keerdosering per kg is een methode om wat op het recept staat te vertalen naar wat in de doseeradviezen staat. Vaak moet je daardoor zowel aan de kant van het recept wat rekenen als aan de kant van de doseeradviezen.

Voorbeeld: Kind 20 kg krijgt amoxicillinedrank voorgeschreven.

R/ Amoxicillinedrank 250mg/5ml
3dd 7ml
da 147ml

Kinderformularium:

Bacteriele infecties
Oraal: 1 maand tot 18 jaar: 50 mg/kg/dag in 3 doses. Max: 1,5 g/dag.Range: 40-60 mg/kg/dag

Reken eerst de dosering in van het kinderformularium om naar een keerdosering per kg. Dit is niet altijd nodig, soms staat het al goed genoteerd.
Range is 40-60 mg/kg/dag, dus je berekent eerst de ondergrens, dan de bovengrens.

40mg/kg/dag delen door 3 doses = 13,33 mg/kg/dosis
60mg/kg/dag delen door 3 doses = 20mg/kg/dosis
Range: 13,33-20mg/kg/dosis

Reken dan de dosering op het recept terug naar een keerdosering per kg.

7ml/dosis x 250mg / 5ml (of 250mg/5ml eerst terugrekenen naar 50mg/ml) = 350mg/dosis
350mg/dosis / 20kg = 17,5mg/kg/dosis

Maximaal 1,5g/dag = 1500mg/dag –> 1500mg/dag / 3 doses / 20kg = 25mg/kg/dosis = maximale dosering. Daar zit je onder.

Je zit met 17,5mg/kg/dosis netjes binnen de range van 13,33-20mg/kg/dosis

Methode 3: Terugrekenen naar dosering kinderformularium of andersom

Sommige mensen vinden het fijn om hun recept te vertalen naar de doseeradviezen of juist andersom. Een voordeel is dat je maar met één getal aan het rekenen bent, net zolang tot je het kan vergelijken met het getal in de doseeradviezen. Hieronder een voorbeeld, maar het kan dus net zo goed de andere kant op. Waar je op uit moet komen hangt helemaal af van de notatie op het recept en in de doseeradviezen. Dat maak het voor sommigen een onoverzichtelijke rekenmethode.

Voorbeeld: Kind 20 kg krijgt amoxicillinedrank voorgeschreven.

R/ Amoxicillinedrank 250mg/5ml
3dd 7ml
da 147ml

Kinderformularium:

Bacteriele infecties
Oraal: 1 maand tot 18 jaar: 50 mg/kg/dag in 3 doses. Max: 1,5 g/dag.Range: 40-60 mg/kg/dag

In dit voorbeeld rekenen we de dosering op het recept terug naar de dosering in het kinderformularium. Doel is dus een dosering in mg/kg/dag.

7 ml 3x per dag = 21 ml/dag
21ml/dag x 250mg / 5ml (of 250mg/5ml eerst terugrekenen naar 50mg/ml) = 1050mg/dag (dat is onder de maximale dagdosering)
1050mg/dag / 20kg = 52,5mg/kg/dag.

52,5mg/kg/dag ligt tussen de range van 40-60mg/kg/dag

Methode 4: Kruistabellen

Kruistabellen zijn een middel om een berekening overzichtelijk te maken. Sommigen vinden het daardoor juist onoverzichtelijker. Zie voor uitleg over kruistabellen de aparte pagina (deze wordt nog gemaakt).

Methode 5: Schatten

Schatten is natuurlijk nooit een nette manier van noteren van doseringen, maar het kan heel handig zijn om snel in te schatten of je iets een normale dosering vindt. Ook kan het handig zijn om berekeningen van anderen te controleren. Het is een snelle methode, omdat je vaak uit je hoofd al wat berekeningen kan doen.
Als een berekening mis loopt, dan levert dat vaak grote verschillen op, bijvoorbeeld een factor 10. Deze methode introduceert wat afwijking, maar brengt wel snel een grote fout aan het licht, die soms niet opgemerkt wordt in de wirwar van berekeningen.

Voorbeeld: Kind 20 kg krijgt amoxicillinedrank voorgeschreven.

R/ Amoxicillinedrank 250mg/5ml
3dd 7ml
da 147ml

Kinderformularium:

Bacteriele infecties
Oraal: 1 maand tot 18 jaar: 50 mg/kg/dag in 3 doses. Max: 1,5 g/dag.Range: 40-60 mg/kg/dag

Bij schatten gebruik je ronde getallen die dicht bij de werkelijkheid liggen.

Het aantal ml per dag is 21 maar kan je afronden naar 20ml. Dat is 4x 5ml dus 4x 250mg = 1000 mg per dag.
Je gaat nu niet uit van de range, maar van de 50mg/kg/dag in 3 doses. In dit geval is 20kg al makkelijk rekenen. 20kg x 50mg/kg/dag = 1000mg/dag.

Je vergelijkt de 2 getallen en kijkt of het een beetje met elkaar overeen komt (houd ong 10% verschil maximaal aan, dus 900mg lijkt nog op 1000 mg, maar 800mg bijvoorbeeld niet). Houdt rekening met dat je door je afrondingen een mogelijk veel groter of kleiner verschil creëert.

Nogmaals, dit mag dus alleen een schattings of controle methode zijn en nooit de echte berekening bij een recept.